Türk Ekonomisinin Gelişme Tarihi aşağıda belirtilen devirlerle kısaca özetlenebilir:
1.Devrim ve savaş yılları: 1908 – 1922
Osmanlıdan miras kalan yarı sömürgeleşmiş bir toplum ve yönetim yapısı
Tarımsal üretime dayalı
Ticaret, bankacılık, sigortacılık ve ulaşım gibi hizmetler ve kısmen madencilik ve enerji alt sektörleri azınlık ve yabancı sermaye egemenliğinde
2.Açık ekonomi koşullarında yeniden inşa: 1923 – 1929
İzmir İktisat Kongresi
Serbest ticaretçi açık ekonomi özelliği
Bu dönemde, ekonominin sahip oldukları ve olmadıkları belirlenmiş, ekonomik hedefler tayin edilmiş, karma ekonomi modelinin temelleri hazırlanmıştır.
3.Korumacı – devletçi sanayileşme: 1930 – 1939
Devlet yatırımcılığı, işletmeciliği ve öncülüğünde dikkatli ve temkinli adımlarla ilerleme
Tarımdan elde edilen gelirle sanayileşme konusunda ilk ciddi adımlar
Dışa kapalı ekonomi
4.Bir kesinti – İkinci Dünya Savaşı: 1940 – 1945
Savaş ile ithalat yarıya düşmüş, yetişkin nüfusun büyük bölümünün askere alınması nedeniyle üretimde azalma
Savunma harcamalarına verilen ağırlık
İktisadi gerileme dönemi
5.Dünya ekonomisi ile farklı bir eklemlenme denemesi: 1946 – 1953
Çok partili hayata geçiş ile başlar
1930’dan beri izlenen içe dönük iktisat politikaların gevşetildiği, ithalatın serbestleştirilerek arttırıldığı, dış yardım, kredi ve yabancı sermayeye dayalı ekonomik yapıya geçiş
Tarıma, madenciliğe, altyapı yatırımlarına ve inşaat sektörüne öncelik
Hızlı büyüme: Savaş yılarını kapsayan gerilemenin telafisi ve esas olarak tarıma dayalı
6.Tıkanma ve yeniden uyum: 1954 – 1961
1954’e kadar dış yardım ve krediler, savaş sırasında biriken döviz rezervleri gibi geniş olanakları kullanan Türkiye’nin dış ödemeler bilançosu bu tarihten sonra büyük açıklar vermeye başlamıştır.
Bir dizi önlem alınmış ancak dış borcun, içeride fiyatların yükselmesinin, karaborsanın önüne geçilememiştir.
Devalüasyon ile bir rahatlama olsa da planlamanın gerekliliği ortaya çıkmıştır.
7.Planlı Dönem: 1962 – 1980
Devlet planlama teşkilatının kuruluşu – beş yılık kalkınma planları, ithal ikameci sanayileşme
Özel sermaye ile kurulamamış sektör ve tesislerin devlet eli ile kurulması amaçlanıyor.
Sanayide kamu kesimi göreceli olarak daralma eğilimine giriyor.
Uygulanan ithal ikame politikası ile iç sektör korunuyor ama özel sermayenin düşük olması ve rekabetin olmaması dolayısıyla tekeller oluşuyor. Bu da pahalı ve kalitesiz mal üretimini getiriyor. 1979’a kadar devam eden bu politika ile dış açık giderek büyüyor. Bu nedenle, 1978/1979 kriz yıllarıdır.
8.24 Ocak Kararları: 1980 ve sonrası
24 Ocak Kararları ile ana hedef ve politikalar iç talebin kısılması, kemerlerin sıkılması, uygun döviz kurları ile dış ödemeler dengesinin düzeltilmesi ve üretimin arttırılmasıdır.
Ekonomik büyüme önemli ölçüde dış kaynaklara dayandırılmış, dış borç yükü giderek artmıştır.
Yukarıda adı geçen dönemler ana hatları değişmemekle beraber, farklı kaynaklarda farklı olarak da sınıflandırılmışlardır. Ben sınıflandırmayı Korkut Boratav’a göre yaptım. Özetlemek için ise Emre Kongar’ın tanımını kullanacağım: “1923 – 1930 arası “liberal” dönem, 1930 – 1939 arası “devletçi” dönem, 1939 – 1947 arası “savaş” dönemi, 1948 – 1960 arası “liberal” dönem, 1960 – 1980 arası “planlı dönem” ve 1980’den bu yana geçen zaman yine “liberal” dönem diye adlandırılabilir.”
KAYNAKLAR
Korkut BORATAV, Türkiye Tarihi 4. Cilt – İktisat Tarihi (1908 – 1980), s. 297 – 378, Cem Yayınevi, 6. Basım, 2000.
Emre KONGAR, 21. Yüzyılda Türkiye – Bölüm V, Remzi Kitabevi, 23. Basım, 1999.
Ahmet KILIÇBAY, Türk Ekonomisi, Türkiye İş Bankası Yayınları, 5. Basım, 1994.
Yakup KEPENEK & Nurhan YENTÜRK, Türkiye Ekonomisi, Remzi Kitabevi, 8. Basım, 1996
Büyük Larousse – Cilt 23, Interpress Basın ve Yayıncılık A.Ş., 1986.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |